कुलत भनेको आफ्नो इमान बेचेर पद र प्रतिष्ठाको ख्याल नगरी तथानाम कार्य गर्दै हिँड्नु पनि हो। विभिन्न काण्ड मच्चाउनु, घोटाला र भ्रष्टाचार गर्नु त झन् ठूलो कुलत र अपराध हो।
हाम्रो समाज र राजनीतिमा बेथिति पनि कतिसम्म ?
प्रश्नहरू जन्मिन्छन्। कस्तो समाजमा हुर्कियौं ? कस्तो चेतना विकसित भयो हाम्रो ? कुन ‘स्कुलिङ’बाट आयौं ? कसरी बिग्रियौं ? हाम्रो समाज त संस्कारी छ हैन र ? आफूभन्दा सानालाई माया गर्ने अनि ठूलालाई आदर गर्ने। सत्य बोल्ने। चोर, फटाहा नहुने, त्यस्ताको संगत नगर्ने। अभिभावक, मान्यजन र गुरुहरूले भनेको मान्ने। यस्तै ‘स्कुलिङ’बाट आएका होइनौं र हामी ? त्यही संस्कारमा हुर्कनुपर्ने हामी किन र कसरी फटाहा, जाली, भ्रष्टाचारी भयौं ? देश र समाजका लागि राम्रो काम गर्छु भन्दै हिँड्नेहरू नै किन यसरी कुलत ?
कुलत भनेको आफ्नो इमान बेचेर पद र प्रतिष्ठाको ख्याल नगरी तथानाम कार्य गर्दै हिँड्नु पनि हो। विभिन्न काण्ड मच्चाउनु, घोटाला र भ्रष्टाचार गर्नु त झन् ठूलो कुलत र अपराध हो। नेपालको राजनीतिमा देखिने यस्ता काण्ड कुलत झैं बारम्बार दोहोरिनु भनेको देश र जनतामाथिको द्रोह हो। नेपाली राजनीतिमा यो कस्तो कुलत बस्यो बस्यो ? एउटा गीत छ– ‘के लत बस्यो मलाई कहिल्यै सुधार हुन्न।’ हो, यस्तै किन भयो नेपालको राजनीति ? यसरी कहिल्यै सुधार नहुने लतले नेपालको राजनीतिलाई लाजनीति बनाएको छ। कुरा राजनीति र काण्डका मात्र होइन, हरेक तह र तप्काभित्र वा भनौं जुनसुकै क्षेत्रभित्र कुलत हावी छ।
अब आचरण र व्यवहार व्यक्तिगत स्वार्थभन्दा माथि उठेर देश र समाजको भलो हुने ‘बिगर पिक्चर’ कसरी देख्ने ? किनकि प्रत्यक्ष परास्त नगरी वा कुलतलाई जरैबाट उखेलिएर नफाली समाज र देशको भलो हुने देखिन्न। जताततै नातावाद र कृपावाद छ हाम्रो देशमा। माफिया र सिन्डिकेटहरूले तहसनहस पारेका छन्, समाज। यही समाज जहाँ राम्रो गर्न खोज्नेलाई पछारिन्छ। सज्जन, विद्वान् र असलहरूलाई पछार्नेहरूले खर्लप्प निलेको छ देश। गहिराइमा सबैतिर भेद छ– जाति, वर्ण, लिंग, भाषा आदि। आफ्नो स्वार्थका लागि एकले अर्कालाई प्रयोग र दुरुपयोग गर्छन् यहाँ।
बाहिरी आवरणमात्र सिँगार्ने होइन, भित्री आचरण, स्वभाव र बानीब्यहोरालाई पनि सिँगारौं।
यस्तै कुलतमा फसेको छ, समाज र देश। यस्तो संस्कारले यतिबेला राजनीति गर्नेहरू फसेका छैनन्। कुलतमा आधारित अभ्यासले देशका धेरै तह र तप्का बिग्रिएका छन्, कलंकित छन्। कुलतबाट बचेका हामी नागरिक पनि असल र इमान्दार नबन्ने हो भने देशको भविष्य के होला ? हामीले नै चुनेर जनप्रतिनिधि बनाउने व्यक्ति अब पनि सही छनोट गर्न सकेनौं भने ? के होला ? यति धेरै स्खलित भइसक्यौं कि लाग्छ, अब हामीसँग इमानदारिता र इमानको अंशसमेत बाँकी छैन। खोक्रो आदर्श र ढोंगी आवरणको न कुनै अर्थ छ, न अस्तित्व। बेइमानहरूको बिगबिगी बढिरह्यो भने वितृष्णा र बेवारिसे बन्छ समाज। जब खासगरी सत्तामा पुग्नेहरूको नियत व्यक्तिपरक लाभका लागि हुन्छ, तब त्यो नियतले व्यक्तिको हृदयमा खुसीको भ्रम त छर्छ, तर कालान्तरमा आत्मग्लानी सिवाय केही दिँदैन। अहिले आत्मरतिमा रमाउनु भनेको पछि आत्मालापमा पछुताउनु हो।
हामी बिग्रिएनौं मात्र, बिक्यौं पनि। आखिर किन ? केका लागि ? एकपटक होइन, पटकपटक। किन व्यक्तिगत लाभको पछिमात्र हिड्यौं ? हामी कहाँ चुक्यौ ? किन खोजेनौं कमजोरी ?
मपाइँत्वको महारथी गुथ्दै मृगतृष्णाको मितेरी लगाएर कतिञ्जेल अल्मलिइरहने हो अझै ? यस्ता व्यक्तिहरूले अरूलाई कस्तो शिक्षा देलान् ? युवा पुस्ताले कुन मियोको वरिपरि घुम्ने ? कुन धरातलमा टेकेर उभिने ? जे भयो भयो। विगतलाई बिर्सिंदै भविष्यको राजमार्ग कोरौं अब। जुनजुन कर्ममा छौं, सबैले एकचोटी आत्मालोचना गरौं। कम्तीमा सन्तानको भविष्य सम्झौं। कि नगरौं। गर्ने हो भने तन र मन लगाएर गरौं। धन लगाउनै पर्छ भन्ने होइन। हुनेहरूले लगाए भयो तर स्वार्थ हटाएर देऔं।
इमान्दार भएर जीवनको नाटक मञ्चन गर्न जानेनौं र त दुःख पायौं, पाइरह्यौं। गलत अभिनयकै कारण देशले अन्तर्राष्ट्रिय दृष्टिमै नराम्ररी घृणित हुन परिरहेछ। डरलाग्दो अवस्थाबाट गुज्रनुअघि नै हामीले हामी हुनुको अस्तित्व र पहिचान बचाऔं। हामी बुद्धको देशका नागरिक हौं। अझ हामी सगरमाथाको देशका मान्छे। सयौं भाषा, जाति, धर्म, वर्ण र लिंगबीचको साझा फूलबारीमा अटाएका सुसभ्य, बौद्धिक र चेतनशील प्राणी पनि। तर पनि आफैंलाई कुलतमा फसायौं भने हामीबाट जन्मिने सन्तानले कस्तो रूप लेला ? राजनीतिलगायतको क्षेत्रको अवस्था कस्तो बन्ला ? त्यसैले अब कम्तीमा मूलनीति राजनीतिलाई सभ्य र सङ्लो बनाउने कि ? जिम्मा हाम्रै हातमा छ।
विद्वान् प्राणनाथजी भन्छन्, ‘चराहरू ऐना देखेर ठुङ्न थाल्छन्। कुकुरहरू ऐना देखेर भुक्न थाल्छन् तर मानिस चैं ऐना देखेर आफ्नैलाई सिँगार्न थाल्छन् किनकि ऊ चेतनशील प्राणी हो।’ यस्तो चेतनशील प्राणी हामीले नै हो आफू अनि देश सपार्ने। बाहिरी आवरणमात्र सिँगार्ने होइन, भित्री आचरण, स्वभाव र बानीब्यहोरालाई पनि सिँगारौं। ताकि क्रमशः हरेक क्षेत्र, तह र तप्का मर्यादित बनुन्। अनिमात्र सुन्दर र सभ्य समाज सम्भव छ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
