कर्मवान् हुनुहोस्, स्वप्नदर्शी होइन

सोन्डा लाइन राइम्स (सन् १९७०) अमेरिकी टेलिभिजन कार्यक्रम निर्माता, स्क्रिप्टलेखक र लेखक हुन् । सन् २०१० मा ‘टाइम' म्यागेजिनद्वारा तयार पारिएको ‘संसार फेर्ने १०० जना' को सूचीमा समावेश गरिएकी राइम ‘ग्रेज अनाटोमी' नामक चिकित्सासम्बन्धी टेलिभिजन सिरियलकी मुख्य सर्जक र लेखक थिइन् । सन् २०१५ उनको ‘इयर अफ यसः हाउ टु डान्स इट आउ, स्ट्यान्ड इन द सन, एन्ड बी यो वन पर्सन' शीर्षक संस्मरण प्रकाशित भएको थियो । लायनले ‘डार्थ माउथ कलेज' मा सन् २०१४ मा दिएको दिएको मन्तव्यको एक अंशः

डार्थ माउथबाट ग्र्याजुएट गर्न तम्तयार सबैलाई अभिवादन । यो त अजीव हो । म पनि मन्तव्य दिँदैछु । खासमा म मन्तव्य दिन मन पराउँदिनँ । मन्तव्य दिनका लागि तपाईंलाई हेरिरहेको ठूलो जनसमूह अगाडि उभिनुपर्छ र उनीहरूसँग कुरा गर्नुपर्छ । म केवल उभिन मात्र सक्छु । तर तपाईंहरू हेरिरहनुभएको छ र म बोलिरहेछु । म यस्तो मन पराउँदिनँ । यस्तोमा मलाई डर लाग्छ । साँँच्ची भनेको, आतंक नै अनुभव हुन्छ । मुख सुक्छ, मुटु छिटोछिटो धड्किन थाल्छ र अरू सबै मन्द गतिमा चल्न थाल्छ । लाग्छ, अब म मर्दैछु । तर नआत्तिनुस्, म साँच्चिकै मर्दैचाहिँ छैन ।

खास कुरा के हो भने म भाषण गर्न मन पराउँदिनँ । म त लेखक हुँ, टेलिभिजनका लागि लेख्ने मानिस । म अरू मानिसलाई सुनाउन लेख्ने गर्छु । खासमा मैले यो भाषण गर्नै चाहेकी थिइनँ । डार्थ माउथमा कमेन्समेन्ट भाषण ? बाफ रे !'

२० वर्षअगाडि भएको भए यो ठिकै हुन्थ्यो । मैले डार्थ माउथबाट ग्र्याजुएट गर्दै गर्दा भए यो ठिकै हुन्थ्यो । २३ वर्षअगाडि म अहिले तपाईंहरू बसिरहेको ठाउँमा थिएँ र एलिजाबेथ डोलको मन्तव्य सुनिरहेथें । उनी महान् थिइन् अनि शान्त र निर्भीक पनि । उनी त साथीहरूसँग आगो ताप्दै गफ गरेजस्तै बोलिरहेकी थिइन् ।

अहिले ? २० वर्षपछि ? यो कुनै आगो ताप्दै भइरहेको कुराकानी होइन । सुक्खा मुख, छिटोछिटो धड्किरहेको मुटु र अरू सबै मन्द । उफ् ! तैपनि म यहाँ छु । सकेसम्म प्रयास गरिरहेछु । किन थाहा छ ? किनभने म चुनौती मन पराउँछु र यी वर्षहरूमा मैले आफैंसँग वाचा गरेकी छु- म मलाई आतंकित बनाउने हरेक थोकसँग जुध्नेछु । नभए त मैले कहिल्यै पनि तपाईंहरूअगाडि उभिएर यसरी भाषण गर्ने कल्पना पनि गरेकी थिइनँ ।
हरेकपटक जब कसैले मलाई सोध्थ्यो- तिमी मन्तव्यमा के भन्दैछ्यौ ? म पूर्ण आत्मविश्वासका साथ भन्ने गर्थें- मसँग सुनाउनका लागि अनेक ज्ञानगुन छ । खासमा म झूट बोलिरहेथें । म तपाईंलाई कुनै पनि प्रकारको सल्लाह-सुझाव दिन आफैंलाई अयोग्य ठान्छु । मसँग केही पनि ज्ञानगुन छैन । त्यसैले म तपाईंहरूसँग केही खुद्रा-मसिना कुराकानी मात्र गर्नसक्छु ।

हुनसक्छ ती तपाईंलाई काम लाग्नसक्छन् वा नलाग्न पनि । तर पर्खिनुस् । तपाईंहरूसँग भन्दा पहिला म तपाईंका अभिभावकसँग कुराकानी गर्न चाहन्छु । किनभने यी २० वर्षमा म पनि आमा भएकी छु । मेरा तीन छोरी छन् । तपाईंहरूलाई आमा हुनु भनेको के हो थाहा छैन तर तपाईंका अभिभावकलाई थाहा छ । तपाईंलाई लाग्छ यो दिन केवल तपाईंको हो । तर तपाईंका अभिभावक ती हुन् जसले तपाईंलाई हुर्काए, तपाईंका अनेकन् उपद्रव सहे, तपाईंलाई सिकाए, तपाईंलाई पढाए, तपाईंलाई किशोरका रूपमा हुर्काए, तपाईंका २१ वर्ष तिनले सहे । यो दिन जसलाई तपाईंले आफ्नो ‘ग्र्याजुएसन डे' भन्नुभएको छ यो तपाईंको होइन, उनीहरूको हो । यही दिनबाट उनीहरूले आफ्नो जीवन फिर्ता पाउँछन् र स्वतन्त्रता महसुस गर्छन् । यो उनीहरूको मुक्तिको दिन हो । त्यसैले सम्पूर्ण अभिभावकलाई मेरो सलाम छ ।
ल अब भने म साँच्चीको भाषण सुरु गर्छु । तपाईंहरू तयार हुनुहुन्छ ?

जब मानिसहरू यस्तो खालको भाषण गर्छन् उनीहरू प्रायः मुटु नै हल्लाउने ज्ञानगुनको कुरा गर्छन् । उनीहरूसँग त्यो ज्ञान पनि हुन्छ । उनीहरूसँग सुनाउनका लागि अनेकन् शिक्षाहरू पनि हुन्छन् । उनीहरूले तपाईंलाई भन्छन्ः आफ्नो सपना पछ्याऊ । आफ्नै आत्माको आवाज सुन । संसार फेर । आफ्नो अमिट पदचिह्न राख । आफ्नो भित्री आवाज पत्ता लगाऊ र त्यसैको गीत गाऊ । गल्तीबाट सिक । सपना देख । सानोतिनो होइन, ठूलै सपना । सपना वास्तविक नहुँदासम्म देखिरहू ।

मलाई लाग्छ, यो हठ हो । मलाई लाग्छ, असंख्य मानिसहरू सपना देख्छन् । जब तिनीहरू सपना देख्न व्यस्त हुन्छन् वास्तविक सफल मानिसहरू काम गरिरहेका हुन्छन् । स्वप्नदर्शीहरू आकाशतिर फर्केर योजना बनाइरहेका हुन्छन्, आशा गर्छन् र यसबारे अन्त्यहीन चर्चा गर्छन् । उनीहरू ‘म चाहन्छु..' वा ‘म आशा गर्छु...' जस्ता अनेकन् वाक्य बनाउँछन् । जस्तैः ‘म लेखक बन्न चाहन्छु' वा ‘म संसार घुम्न चाहन्छु ।' उनीहरू यसबारे प्रशस्त सपना देख्छन् ।

सपनाहरू प्रिय हुन्छन्, सुन्दर र लोभलाग्दा हुन्छन् तर ती केवल सपना हुन् । सपना देख्दैमा ती पूरा हुँदैनन् । त्यसका लागि त तपाईंले कठिन अभ्यास गर्नुपर्छ । यति कठिन जसले परिवर्तन ल्याओस् ।
त्यसैले सपनालाई जमिनमुनि गाडिदिनुस् र कर्मवान् हुनुहोस्, स्वप्नदर्शी होइन । हुनसक्छ तपाईं अहिले केही बन्ने सपना देखिरहनुभएको छ वा हुनसक्छ आफ्नो रुचि के हो भन्ने फेला नपारेर हैरान हुनुहुन्छ । जेसुकै होस्, केही फरक पर्नेवाला छैन । तपाईंलाई जान्न जरुरी छैन । तपाईंले बस् अगाडि बढे पुग्छ । तपाईंले केही न केही गरिरहनुपर्छ । नयाँ केही गर्ने सम्भावना खुला राखेर हरेक अवसर कब्जा गरिरहनुपर्छ । तपाईंले चाहेजस्तो जागिर वा जीवनसँग मेल नखाए पनि हुन्छ ।

चाहेजस्तो भन्ने नै दिक्कलाग्दो हुन्छ र सपना सधैं अवास्तविक हुन्छ । त्यसैले तपाईं केही चाहनुहुन्छ भने गरिहाल्नुहोस् । जस्तै ‘म यात्रा गर्न चाहन्छु' भन्नुहुन्छ भने ठीक छ, तपाईंको थोत्रो कार बेच्नुहोस् । बैंककको टिकट किन्नुहोस् र हिँडिहाल्नोस् । अहिले भर्खर । साँच्ची भन्या, म गम्भीर छु । कुनै ठट्टा गरिरहेकी छैन । तपाईं लेखक बन्न चाहनुहुन्छ ? लेखक भनेको त्यो हो जसले हरेक दिन लेख्छ । त्यसो भए लेख्न सुरु गरिहाल्नुहोस् । जागिर गर्न चाहनुहुन्छ ? खोजिहाल्नुस् र कुनै पनि जागिर सुरु गरिहाल्नुस् । कुनै जादुमयी अवसरको प्रतीक्षामा नबस्नुहोस् । अर्को अवसर फेला नपर्दासम्म अहिलेको अवसर समातिहाल्नुस् । मैले टेलिभिजनका लागि लेख्छु भन्ने कहिल्यै सोचेकी थिइनँ । मैले कहिल्यै पनि आफैंलाई भनिनँ, ‘म लेखक बन्न चाहन्छु ।'

तपाईंलाई थाहा छ, म के बन्न चाहन्थें ? म त नोबल पुरस्कार विजेता टनी मरिसन बन्न चाहन्थें । त्यो थियो मेरो सपना । म खुब सपना देख्थें । सपना देखेको देख्यै गर्थें । दिदीको पिँढीमा बसेर खुब सपना देख्थेँ । प्रायः स्वप्नदर्शी नातेदारको पिँढीमै भेटिन्छन् । जेहोस्, जब म पिँढीमा बसेर नोबल पुरस्कार विजेता बन्ने सपना देख्थें त्यतिबेला मेसो पाएँ । के थाहा छ ? के भने म कहिल्यै पनि टनी मरिसन बन्न सक्दिनँ । किनभने टनी मरिसन पहिले नै बनिसकेकी छन् र उनी आफ्नो काम अरूलाई दिन चाहँदिनन् । त्यस्तैमा एक दिन मैले पिँढीमा बसेर न्युयोर्क टाइम्समा ‘यूएससी फिल्म स्कुल' मा भर्ना पाउनु ‘हार्वड ल स्कुल' मा भर्ना पाउनुभन्दा गाह्रो हुन्छ भनेर पढें । अनि मैले सोचें- म टनी मरिसन बन्ने सपना देख्नसक्छु वा केही गर्नसक्छु ।

फिल्म स्कुलमा मैले कथा भन्ने नयाँ शैली फेला पारें । त्यो मेरा लागि मिल्दो थियो । त्यसले मलाई आनन्द दियो । त्यसले मेरो दिमाग नै फेरिदियो र मेरो संसार हेर्ने तरिका नै फेरिदियो । केही वर्षपछि मैले टनी मरिसनसँग सँगै खाना खाने अवसर पाएँ । उनले त्यतिबेला ‘ग्रेज अनाटोमी' बारे कुरा गर्न चाहिन् । मैले सपना देख्न नछोडेको भए र काममा नलागेको भए, त्यो कहिल्यै सम्भव हुने थिएन ।
अनुवादः लक्ष्मण श्रेष्ठ