नसुनाई दिनु है !

नसुनाई दिनु है !

“आफ्नैले जब पराइ ठान्न थाल्दो रैछ,

जस्को लागि रहर साँच्यो उसले गाल्न थाल्दो रैछ । 
रहरसंग खुशी साट्दै उमेरैले नेटो काट्दा १ 
आफ्नै जीवन आफैंलाई भारी लाग्न थाल्दो रैछ ।”

उहाँ भन्दै जानु भयो । म सुन्दै गएँ । कहिले उहाँको बोली बोल्दाबोल्दै रोकिन्थे । आमा छेवैमा चाख मानेर सुनिरहनु भएको थियो । धोतीको सप्कोले कहिले आँखा पुछ्दै¸ आँखाबाट झरेका आँसुहरुलाई लुकाउने असफल प्रयासमा मेरा नजर छल्दै हुनुहुन्थ्यो । उहाँले पोखेका शब्दहरुले पिडा वर्षाइरहेका थिए । चोटै चोटले छियाछिया परेको मुटु लिएर जीवनसंगिनीका लागि हाँसिरहको एउटा बिम्व झल्किरहेको थियो ।

दिउँसोको मध्य घाम¸ शिरमा परेको सूर्यको किरणले पसिना बगिरहेका थिए । समी रुखको शितल छहारीले चौतारीमा शितल दिई रहेको थियो । त्यही चौतारीमा थकाइ मारिरहनु भएको करिव ८०-८५ वर्षका वृद्ध बाबाआमा । बाबाले पोखेका वेदनाका वाणहरुले भावुक बनाइरहेको थियो । शितल पवनलाई चर्को घामले चुनौती दिइरहेको थियो । हल्का हल्का चलिरहेको हावा र शितलताले घामको तापलाई मन्द मन्द पनि बनाइरहेको थियो ।

सहरको वसाइले होला गाउँमा पैदल हिँड्ने बानीलाई पन्छाइसकेको थिएँ । धेरैपछिको पैदल यात्रा त्यो पनि भदौरे चर्को घाम । चौतारीको बसाइले मेरा पसिनाहरु ओभाउँदै थिए । घामको किरण छलिने छायापट्टी उहाँहरु हुनुहुन्थ्यो । चौतारीमा ठडिएको समीको हाँगा छिचोल्दै चर्को घामले हिर्काइ रहेको थियो । भन्नुभयो “ त्यता घाम छ नानी अलि वर आउ ”  ।  उहाँहरुको बोलीमा स्नेह र ममता भरिएको थियो । उहाँहरुको नजिकै गएँ । बाबाले सोध्नु भयो “ बाबु कताबाट आयौ यो चर्को घाममा! उकाली बाटो चर्को घाम! बाटो काट्न गाह्रै हुन्छ ”। बाबाको त्यो स्नेहमिस्रित बोलीले मलाई कता कता आफ्नै बाबाआमाले सुझाएको आभास हुन थाल्यो । 

आमा बित्नु भएको करिव १७ वर्ष र बाबा गुमाएको पनि करिव ९ वर्ष बितिसकेका थिए । बाबाले अन्तिम स्वास लिँदै “गाउँको पुर्यख्यौली जग्गा मध्ये केही विद्यालयलाई दिएको छु । तैंले पनि त्यो घरतलको साब्जेको गरो विद्यालयलाई दान गरिदिनु है” उहाँको आदेश कार्यान्वयनका लागि गाउँतर्फ लागेका मेरा पाइलाहरु चौतारीको बसाइमा आफ्ना उही बाबाआमालाई भेटेझैं भइरहेको थियो ।  हामी विचका एकैछिनको कुराकानीले निकटता वढ्दै थियो । उहाँ पनि मसंग खुल्दै हुनुहुन्थ्यो । मनभित्रका विरहका पोकाहरु खोल्दै हुनुहुन्थ्यो । मैले आफ्नो झोला खोलें । बाटोमा हिँड्दा आफुले चाहेका खानेकुराहरु नपाउन सक्छ । त्यसैमा, म शाकाहारी जहाँ पायो त्यहाँ बसेर खान नरुचाउने परेँ । झोलामा केही फलफूलहरु स्याउ र केरा पनि बोकेको थिएँ । झोलाबाट केरा झिकेर बाबा र आमालाई दिएँ । बाबा¸ पर्दैन बाबु पर्दैन भन्दैहुनुहुन्थ्यो तर आमाले समाउनु भयो । मेरा आँखा उहाँको आँखासंग जुधे । आमाका आँखा रसाइसकेका थिए ।  

एक छोरी र एक छोरा सहितको चारजनाको परिवार खेतीपाती किसानी जीवनसंग रमाउँदै राम्रैसंग गुज्रिरहेको थियो । छोराछोरीको चाहना अनुसार छोरा र छोरीलाई उच्च अध्ययनका लागि काठमाण्डौ पठाउने निर्णय गरी सहरमा पढाउँदै थिए । छोराछोरीको पढाइको क्रम चल्दै गयो । सहरको महंगो वसाईलाई खेतीपाती र किसानीले धान्न सकिरहेको थिएन । साहुसंग ऋण लिँदै जसोतसो छोराछोरीको खर्च धान्दै आएका वृद्ध दम्पतीले ऋण चुकाउन र सहरमा खर्च पठाउनकै लागि आफ्नो घरजग्गा विक्री गरे । ऋण चुक्तागरी बाँकी रहेका पैसा छोराछोरीलाई पठाउने र आफुहरु पनि सहरमा छोराछोरीसंगै बस्ने निर्णयमा पुगे । छोराछोरीहरु पनि पढाइको शिलशिलामा काठमाण्डौ गएको दशवर्ष वितिसकेको थियो । दशवर्षसम्म त जसोतसो धान्दै आए । उमेरले लछार्दै लगेको कमजोर शरीरमा थप आयआर्जन गाउँमै गर्न सक्ने शक्ति हराउँदै थिए । श्रीमतीसंगको सल्लाहमा सहरतर्फ लागे । 

वृद्ध दम्पतीले सहर आएपछि चाल पाए । दाजु बहिनी साथमा थिएनन् । आफैंले रोजेर छोरीले वैवाहिक जीवन सुरु गरिसकेकी रहेछिन् । छोराले पनि घरजम बसाइसकेको रहेछ । घरमा भएका बाबाआमालाई थाहै नदिइ वैवाहिक जीवनमा गाँसिएका छोराछोरीको चालाले वृद्ध बाबाआमाको चित्त दुखायो । आफूले खाइ नखाइ छोराछोरीको लागि गरेको दुःखको नतिजा आफूले सोचेअनुसार नपाउँदा अतितलाई झलझली सँझिरहेका थिए । तर पनि संयम हुँदै वर्तमानको डोरी समाएर अगाडि बढ्न कस्सिए । छोरीसँग भेट हुन पाइसकेको थिएन । छोराको घरमा बसेको पनि करिब तीन महिना बित्दै थियो । छोरा र बुहारी दुबै जागिरे । घर कुरेर छोरा बुहारीसमेतका लागि खाना पकाएर राति अबेरसम्म पर्खनु नियमित तालिका बनिसकेको थियो । छोराबुहारीहरुको खानपान, घरको सरसफाइ दैनिकी बन्यो । दिनहरु बित्दै थिए । घर बाहिर निस्कन बन्देजजस्तै थियो । नचिनेको नजानेको ठाउँ एकलै जानु पनि त कता! गाउँबाट सहर झरेका ती वृद्धवृद्धालाई सहरका गल्ली बाटाहरूको जानकारी पनि थिएन । काठमाडौं आएर पशुपतिनाथको दर्शनसम्म गर्न पाएका थिएनन् ।   

एकदिन! शनिबारको त्यो दिन । छोरा-बुहारी दुवैको बिदा थियो । बिदाको दिन छोरा र बुहारी ढिलै ओछ्यान छोड्ने बानीबाट परिचित थिए बृद्ध बाबाआमा । छोराबुहारीको कोठाको ढोका खुल्यो । छोरा-बुहारी दुबै कोठाबाट बार्दलीमा गए । बार्दलीमा राखिएको कुर्सीमा बस्दै आमा खोइ चिया भन्दै थिए । आमा भने अगाडिदेखि नै चिया तयार गरेर छोराबुहारीको पर्खाइमा थिइन् । चिया लिएर बार्दलीतर्फ गएकी आमासँग बाबा पनि साथै गए । सायद छोरासँग केही भन्न चाहन्थे । तर बाबाले मुख खोल्न चाहेनन् । आफ्ना पतीको चाहनाप्रति वृद्धा भने जानकार थिइन् । आमाले बुहारीसँग आफूहरू मन्दिर र यसो सहर घुम्न पाए हुन्थ्यो भन्ने चाहना राखिन् । बुहारीको जवाफ नआउँदै छोराको कर्कश स्वरले वृद्ध बाबाआमाको मुटु छेड्यो । “सात दिनमा एक दिन बिदा हुन्छ । यसो आराम गर्न¸ तपाईंकी बुहारीसँग बाहिर खाना नखाएको पनि महिनौं भइसक्यो । फुर्सद कहाँ पाउनु तपाइँहरुलाई घुमाउन । घरको काम उस्तै छ । सरसफाइ गर्न खोइ हात लागेकै देखिएन । गाउँको मान्छे त काम गर्न सिपालु पो हुन्छन् भन्थे । यो सहर हो सुतेर खान पाइँदैन । फेरि यो बुढेसकालमा छोराबुहारीलाई दुःख दिन पनि कति जानेको? हामीलाई हाम्रो जीवन बाँच्न दिनोस् । तपाईँहरुले रोजेको र खोजेको यहाँ पाइँदैन । हामीले चाहे अनुसार बस्न सक्ने भए बसुँ नत्र। ” छोराको वाक्य टुंगिसकेको थिएन । बुहारी हातमा बोकेको चियासँगै कोठातिर लागिन् । आमाको छाती चर्कियो । वृद्धवृद्धा चुपचाप बाहिरिए । आँगन बढार्न कुचो समाए बाबाले । धुन तयार पारेका लुगाहरुको पोको समाएर धारातिर लम्किन आमा । वृद्ध दम्पती एकआपसमा नजर जुधाउन नसकेर आफैंबाट भागिरहेका थिए । 

उमेरले नेटो काटिसकेका ती वृद्ध दम्पती एक आपसमा कहिलै रुखो व्यवहार नगरेका¸ नसुनेका । यद्यपि छोरा र बुहारीको व्यवहारबाट बाबा आफू त चिन्तित थिएनन् । तर आफूले कहिल्यै नमिठो नबोलेको आफ्नो जीवन संगिनीउपर प्रहार भएका चोटिला वचन र छोरा बुहारीले देखाएको व्यवहारले भने अति नै दुःखी थिए । एकैछिनमा छोराको आदेश आयो । “भान्सामा भात छ खानु । धोएका कपडाहरु समयमै उठाउनु । हामी आज लन्च र डिनर बाहिरै लिन्छौं” भन्दै छोरा र बुहारी बाहिरिए ।  

बन्द कोठामा एक अर्कासँग भक्कानिएर रुँदै थिए । एक्कासी मलिन आवाजमा दुबैले सल्लाह गरे आजै घर छाड्ने र कतै वृद्धाश्रममा बास खोज्ने । गाउँबाट छोराछोरी भेट्ने रहरमा सहर आउँदा धोतीको फेरमा गाँठो पारेर राखेको दुइवटा हजारका नोट सुरक्षित थिए । एउटा झोलामा एकसरो लाउने लुगा र नियमित खाँदै आइरहेका दबाइहरू बोकेर बाहिरिए ठूलो संसारमा बासको खोजी गर्दै। 

छोरा, बुहारी, छोरी, ज्वाइँ अर्थात् नाता सम्वन्धिबाट टाढिएको आज सात वर्ष वितिसकेछ । बासको खोजाइमा भौंतारिँदै आफ्नै गाउँ पुगेका ती वृद्ध दम्पतीलाई गाउँलेले बनाइदिएको सानो घर आज उनलाई विशाल महल भन्दा कम लागेको छैन । सहयोगी मनहरूको सहयोगमा रमाउँदै मृत्युको पर्खाइमा रहेका ती वृद्ध दम्पती एक अर्काका लागि जीवन बाँचिरहेका छन् । 

बाबाले आफ्ना अतीत सुनाइरहँदा आमाले पनि उत्तिकै चाख लिएर सुनिरहनु भयो । केही छुटेका सन्दर्भहरूलाई आमाले बीच बीचमा समेट्दा उहाँहरूबीचको समर्पण स्पष्ट झल्किरहेको थियो । म पनि उहाँहरूको जीवनकथा सुन्दै गएँ । कतिखेर आँखाबाट आँशु झरिसकेछन् थाहै पाइनँ । एक्कासी वृद्ध आमाको बोलीले झस्किएँ । आँखाबाट झरेका आँसु पुछ्दै सामान्य बन्ने कोसिस गरेँ । उहाँ भन्दै हुनुहुन्थ्यो “नानी¸ खुशी भनेको पाउनुमात्रै होइन रहेछ । हामी दुखी छैनौं । तर, पनि आफुले जन्माएका छोराछोरीको माया सजिलै कहाँ मेटिँदो रहेछ र! नाती नातीना कस्ता भए होलान्! कत्रा भए होलान् १ तिनीहरूको जीवनमा सधैं खुशियाली छाइरहोस् । अनि बाबु पनि सहरको मान्छे कतै हाम्रा छोराछोरोसँग पनि भेट हुन सक्दो हो! कदाचित भेट भइहाल्यो भने पनि हाम्रो कथा चाहिँ नसुनाई दिनु है।” बुबा अर्कोतिर फर्केर गुनगुनाइ रहनुभएको थियो ।

मुर्छिँदै बौराउँदै भएपनि साँच्नु पर्दो रहेछ जीवन, 
रुनकै लागि भएपनि हाँस्नु पर्दो रहेछ जीवन । 
खुशीका बली दिएर आँसु पिउँदै किन नहोस् ! 
मर्नकै लागि भएपनि बाँच्नु पर्दो रहेछ जीवन ।।


प्रतिक्रिया दिनुहोस !

लोकप्रिय

Unity

working together is no longer optional-it is a matter of compulsion

Annapurna Media Network has announced the Unity for Sustainability campaign which comes into force from January 1, 2022. The main aim of this campaign is to 'lead the climate change dialogue' working closely with all the stakeholders on sustainable development mode, particulary focusing on climate-change issues.